آرایش سپاه دو طرف در روز عاشورا

امام حسین علیه السلام رهبری میمنه سپاهش را به زهیر بن قین، میسره را به حبیب بن مظاهر و قلب سپاه را ابوالفضل العباس سپرد.

آرایش سپاه امام حسین علیه السلام

بيشتر منابع معتبر، شمار سپاهيان امام عليه السلام را ۷۲ نفر گزارش كرده اند. شيخ مفيد رحمه الله مى نويسد: حسين بن على عليه السلام، هنگام صبحگاه و بعد از نماز صبح يارانش را [براى نبرد] آماده كرد. آنان سى و دو سوار و چهل پياده بودند. ليكن با ملاحظه نام و مشخصات شهداى كربلا مى توان گفت كه شمار سپاهان امام عليه السلام بيش از اين تعداد بوده است، چنان كه پاره اى از منابع عدد ياران امام عليه السلام را ۸۲ نفر، برخى ۱۱۴ نفر، برخى ۱۴۵ نفر، برخى صد و هفتاد نفر در منابع مشخصات ۱۵۴ نفر به عنوان یاران امام آمده است.

امام سپاه خود را به سه دسته تقسیم نمود:

• بخش میمنه (ستون راست): 20 نفر تحت فرماندهى زهیر بن قین
• بخش میسره (ستون چپ): 20 نفر تحت فرماندهى حبیب بن مظاهر
• قلب سپاه: مابقى در قلب سپاه تحت فرماندهى حضرت ابوالفضل العباس.

خیمه ها در پشت سر سپاه قرار داشت. امام علیه السلام شب قبل دستور دادند خندقی در پشت خیمه ها حفر کنند و در آن نی و هیزم بریزند و گفتند: صبح كه شود و با ما جنگ آغاز كنند، در آنها آتش می‌افكنیم تا از پشت سر به ما حمله نكنند و چنان كردند.

آرایش سپاه عمر سعد

اظهارنظر درباره شمار واقعى و حتى شمار تقريبى سپاه ابن سعد بسيار دشوار است. گفتنى است كه رقم سى هزار نفر در دو روايت از امام حسن عليه السلام و امام زين العابدين عليه السلام نقل شده است. هر چند كه سند اين روايات از اعتبار لازم برخوردار نيست؛ ليكن با توجه به كوچ دادن عمومى مردم كوفه به سوى كربلا توسط ابن زياد و نيز با توجه به اين كه اين تعداد كمتر از نيمى از جنگجويانِ كوفه است ـ كه حدود صد هزار نفر تخمين زده شده اند ـ، رقمى قابل قبول است.

طبق تحقیق سید مجید پورطباطبایی به کمک منابع مختلف، ترکیب سپاهی که در هنگام اردو زدن «ابن زیاد» در «نخیله» گرد آمده و از مقابل وی در این مکان رژه می‌رفت به شرح زیر بود:

1. لشگر عمر سعد/اختلاف نام فرمانده در منابع: عمر بن سعد/تعداد نفرات: ۴,۰۰۰
2. لشگر شَمِر بن ذی الجوشن/اختلاف نام فرمانده در منابع: شِمِر بن ذی الجوشن (۳۵)/تعداد نفرات: ۴۰۰۰
3. لشگر حر بن یزید ریاحی/ تعداد نفرات: ۱,۰۰۰
4. لشگر یزید بن رکاب کلبی/تعداد نفرات: ۲,۰۰۰
5. لشگر حصین بن نمیر تمیمی/تعداد نفرات: ۴,۰۰۰
6. لشگر مغایر بن رهینه مازنی/تعداد نفرات: ۳,۰۰۰
7. لشگر نصر بن حرشه/تعداد نفرات: ۲,۰۰۰
8. لشگر کعب بن طلعه/تعداد نفرات: ۳,۰۰۰
9. لشگر شبث بن ربعی/تعداد نفرات: ۱,۰۰۰
10. لشگر حجّار بن ابجر/تعداد نفرات: ۱,۰۰۰
11. لشگر عمر و بن حجاج زبیدی/تعداد نفرات: ۴,۰۰۰
12. لشگر یزید بن الحرث بن رویم/تعداد نفرات: ۱,۰۰۰
13. لشگر تیراندازان همراه حصین/تعداد نفرات: ۵۰۰
14. لشگر عزرة بن قیس/تعداد نفرات: ۵۰۰

جمع کل: ۳۱,۰۰۰ نفر

نقشه چینش سپاه دو طرف و موقعیت آنها

مشاهده تصویر اصلی در موبایل و تبلت

این تابلو قدیمی ترین تابلو واقعه عاشوراست به چند مساله در این تابلو دقت کنید:

1. تعداد سپاهیان دو طرف
2. چینش سپاه امام حسین علیه السلام
3. فاصله خیمه گاه تا شریعه
4. تل زینبیه
5. تعداد لشکریان پیاده و سواره

پانویس

منابع

• محمد محمدی ری شهری و همکاران، "دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاریخ" ج6، ص85 تا 87.
• سید مجید پورطباطبایی، تعداد لشگر یزید در مقابل لشگر امام حسین علیه السلام، سایت آینده روشن.
• مقتل چهارده معصوم علیه السلام، ترجمه جواد محدثي، ج2، ص122، در دسترس در سایت اندیشه قم.
• بهرام حمیدزاده، الگوى مدیریت و رهبرى در قیام روز عاشورا، پگاه حوزه 1382، شماره 92 در دسترس در پورتال جامع علوم انسانی.